In november 2018 bezoekt Jaap Smit, in zijn hoedanigheid als voorzitter van het Nationaal Comité Veteranendag, de Nederlandse militairen in Afghanistan. Daar maakt hij een paar dagen mee onder welke omstandigheden en in welke spanning ‘onze jongens’ moeten werken. In de Afghaanse hoofdstad Kabul ontploft een autobom, niet ver van de plek waar Jaap Smit op dat moment is.
 

Zo maar even ergens heen gaan, is er tijdens het bezoek niet bij. Alles is strak geregeld; veiligheid staat voorop. Het eerste wat Jaap Smit doet als hij weer terug is in Nederland, is een rondje lopen: even genieten ‘in alle vrijheid’. Ook deelt hij graag zijn bijzondere ervaring. Daarbij benadrukt hij hoeveel waardering en respect hij heeft voor de Nederlandse militairen, die worden uitgezonden.

Vredesmissies

In Nederland leven 110.000 (ex-)militairen die ooit hebben gewerkt in oorlogsgebied of die hebben deelgenomen aan vredesmissies. Zij worden veteranen genoemd. Hoewel die benaming wellicht anders doet vermoeden, zijn zij lang niet allemaal ‘op leeftijd’. Sommige veteranen zijn net 20 jaar oud.    
 
Luitenant-generaal Hans van Griensven is ook veteraan. Hij is - dan nog in de rang van kolonel - in 2007 commandant van de Nederlandse Taskforce Uruzgan, in Afghanistan. Van Griensven is een veteraan die nog in actieve dienst is. Sinds 1 februari 2017 is hij Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht, afgekort tot IGK. Van Griensven: “De naam IGK is wat misleidend, want ik inspecteer niets. De IGK valt rechtstreeks onder de minister. Ik geef de minister gevraagd en ongevraagd advies over beleid of uitvoering van beleid, altijd gericht op de mens in de organisatie. Daarnaast heb ik een rol als militaire ombudsman en ben ik Inspecteur der Reservisten en Inspecteur der Veteranen. Ik ben qualitate qua vicevoorzitter van het Nationaal Comité Veteranendag. In die functie werk ik nauw samen met voorzitter Jaap Smit en de andere bestuursleden.”

Hans van Griensven vindt het belangrijk dat Jaap Smit in 2018 naar Afghanistan is geweest. “Dat is cruciaal voor de beeldvorming en beleving. Als je daar bent geweest, waardeer je veel dingen die je hier in Nederland normaal vindt weer extra. Zo’n bezoek helpt ook bij het uitdragen van onze boodschap als Nationaal Comité Veteranendag.”

Erkenning en waardering

Het Nationaal Comité Veteranendag begon in 2004 als Comité Veteranendag. Sinds 2014 is de naam Nationaal Comité Veteranendag. Het doel van het comité is de bevordering van erkenning en waardering van veteranen. Het jaar 2014 is belangrijk, want toen trad de Veteranenwet in werking. Deze wet regelt erkenning en zorg voor veteranen en hun relaties. Van Griensven: “Ik denk dat niet veel mensen van die wet weten, maar hij geldt, zoals alle wetten, voor alle Nederlanders.”
 
Volgens luitenant-generaal Van Griensven is de erkenning en waardering van veteranen in Nederland ‘relatief laat’ op gang gekomen. “In veel landen is het al begonnen na de Eerste Wereldoorlog, maar daar deed Nederland, zoals bekend, niet aan mee. Na de Tweede Wereldoorlog was de aandacht gericht op wederopbouw. Militairen die terug kwamen uit Indië, in de tweede helft van de jaren veertig, werden geacht weer gewoon mee te gaan draaien in de samenleving. Net als de mannen die in de jaren vijftig in Korea vochten. Tussen Nieuw-Guinea , begin jaren zestig, en Libanon, eind jaren zeventig, had Nederland geen militairen die als veteraan in de samenleving terugkwamen. Eigenlijk zijn we pas na Libanon serieus gaan nadenken over de plek van veteranen in de samenleving en over nazorg, erkenning en waardering. Bovendien hebben we vooral de laatste 20 jaar meer intensieve missies gehad.”

Nationale Veteranendag

De meest in het oog springende activiteit van het Nationaal Comité Veteranendag is de Nationale Veteranendag, die sinds 2004 elk jaar in juni wordt georganiseerd. Met een plechtige bijeenkomst in de Ridderzaal en met feestelijkheden op het Haagse Malieveld. Bij de Nationale Veteranendag zijn de Koning en de minister-president aanwezig. De NPO doet verslag via radio en televisie en er is een livestream om de Nationale Veteranendag ook via internet te kunnen volgen.

Behalve de landelijke bijeenkomst zijn er ook (steeds meer) regionale of lokale bijeenkomsten voor veteranen. Veel gemeenten stellen daar een accommodatie voor beschikbaar. Het Nationaal Comité Veteranendag levert gemeenten een zogeheten Toolkit, met praktische ondersteuningsmiddelen, zoals vlaggen. Jaarlijks is er een informatiebijeenkomst voor gemeenten. En ook worden Anjerconcerten aangeboden aan gemeenten of regio’s. In 2018 is Jaap Smit bij verschillende lokale bijeenkomsten van veteranen te gast geweest en het zelfde geldt voor Hans van Griensven.

Educatie

Het Nationaal Comité Veteranendag biedt ook educatieve programma’s aan scholen. Veteranen verzorgen het jaar rond gastlessen op basisscholen en in het voortgezet onderwijs. Daarin vertellen zij hun persoonlijke verhaal en gaan in op de thema’s oorlog en vrijheid. Voor het voortgezet onderwijs is er een (aanvullend) programma, waarin de scholieren te maken krijgen met dezelfde dilemma’s als soldaten op missie en daarbij keuzes moeten maken. En er is voor leerlingen van 10 tot 16 het live-concert the Battle, inclusief militair orkest. Dit concert, waarbij verhalen van veteranen worden verbeeld, is interactief; leerlingen doen er aan mee. Van Griensven: “Met al deze activiteiten is er in het hele land het hele jaar door aandacht voor veteranen en dat is precies wat het Nationaal Comité Veteranendag wil.”